Càstia su còdighe de orìgine de Ampere

{{Variant|LSC}}{{Infobox unidade
| nùmene = Ampere
| immàgine = Amperemeter hg.jpg
| mannària_immàgine = 250px
| descritzione = Mollu dimustrativu de un'amperòmetru in ferru mòbile. A su crèschere de sa currente pro mèdiu de sa bobina, su istantufu benit atiradu in manera ulteriore in sa bobina e su puntadore s'iscòstiat cara a dereta.
| standard = [[Sistema Internatzionale de Unidades de Medida|Unidade base de su SI]]
| cantidade = [[Intensidade de currente elètrica]]
| sìmbulu = A
| epònimu = [[André-Marie Ampère]]
}}
S''''ampere''' (sìmbulu '''A''') est s'unidade de s'intensidade de currente elètrica (''I'')de su [[Sistema Internatzionale de Unidades de Medida]] , e nd'est una de sas sete unidades fundamentales de su SI.<ref name="BIPMdefinition">{{Tzita libru|autore=BIPM|tìtulu=«2.1. Unit of electric current (ampere)».|url=http://www.bipm.org/en/si/si_brochure/chapter2/2-1/ampere.html}} </ref><ref>[http://physics.nist.gov/cuu/Units/ampere.html Base unit definitions: Ampere]. Physics.nist.gov {{En}}</ref> Est istada numenada in onore de [[André-Marie Ampère]] (1775-1836), matemàticu e fìsicu frantzesu cunsideradu su babbu de s'[[eletromagnetismu]].

In tèrmines pràticos, s'ampere est sa mesura de sa cantidade de [[càrriga elètrica]] chi passat pro unu puntu in unu tzircuidu elètricu in s'unidade de tempus cun 6.241 &#xD7; 10<sup>18</sup> [[Eletrone|eletrones]] (unu [[coulomb]]) pro segundu.<ref>{{Tzita libru|autore=BODANIS, David|tìtulu=Electric Universe|annuoriginale=2005|editore=Three Rivers Press|limba=Inglesu|ISBN=978-0-307-33598-2}}</ref> In àteras paràulas, su coulomb si definit in tèrmines de s'ampere: unu coulomb est sa cantidade de càrriga elètrica carrada in una currente de un'ampere chi falat durante unu [[segundu]].


<math>[A]=\frac{[C]}{[s]}</math>


Sa [[lege de Ampère]] indicat chi b'at una [[fortza]] de atratzione o repulsione intre duos condutores parallelos chi batint una currente elètrica. Custa fortza s'utilizat in sa definitzione formale de s'unidade ampere, chi istabilit chi s'ampere est sa currente costante chi at a produire una fortza de atratzione de 2·10<sup>-7</sup> [[Newton (unidade)|newtons]] pro metru de longitùdine intre duos condutores deretos, parallelos, de longaria infinita, setzione tzirculare e separados de unu [[Metre|metru]] de distàntzia in su bòidu.

In generale, sa càrriga Q si determinat cun sa currente costante I chi falat durante unu tempus t comente Q = It.

Dadu chi unu coulomb est eguale a 6,24·10<sup>18</sup> partigheddas carrigas, un'ampere est ecuivalente a 6,24·10<sup>18</sup> partigheddas carrigas moende·si a traessu de una superfìtzie in unu segundu.
[[File:Ampere-def.svg|thumb|'''Illustratzione de s'unidade ampere'''.]]

== Ispiegatzione ==
Sigomente si tratat de un'unidade fundamentale, sa definitzione de s'ampere no est ligada a peruna àtera unidade elètrica. Sa definitzione pro s'ampere est ecuivalente a cambiare su balore de sa permeabilidade de su bòidu in  <math>\mu_0 = 4\pi\cdot10^{-7}</math> H/m. In antis de su 1948 s'utilizaiat s'''ampere internatzionale'' , definidu in tèrmines de sa depositzione eletrolìtica mèdia de sa [[prata]]. S'unidade antiga est eguale a 0,99985 A.

S'unidade de càrriga elètrica, su coulomb, est definida in sos tèrmines de s'ampere: unu coulomb est sa cantidade de càrriga elètrica batida in una currente de un'ampere falende in unu segundu. Currente, tando, est sa mèdia pro sa cale sa càrriga falat a traessu de unu filu de ferru o una superfìtzie. Un'ampere decurrente (I) est eguale a su flussu de unu coulomb de càrriga (Q) pro unu segundu de tempus (t):

<math>I = Q/t</math>

Mancari in manera cuntzetuale diat pàrrere prus lògicu pigare sa càrriga comente a unidade fundamentale, s'est seberada sa currente ca su modellu suo podet èssere meda de prus pretzisu.

== Riferimentos ==
<references />
[[Categoria:Unidades de medida]]
[[Categoria:Unidades de su SI]]